Erfgoed spreekt voor bewoners vaak tot de verbeelding. Het kan daarom als voedingsbodem dienen om mensen enthousiast te krijgen om mee te doen bij het aardgasvrij maken van een wijk. Maar hoe doe je dat dan? Haal inspiratie uit de ervaringen van gemeente Stichtse Vecht en gemeente Noordoostpolder. Heb je zelf een voorbeeld? Laat het ons weten via paw@minbzk.nl.
Praktijkvoorbeeld Stichtse Vecht
De gemeente Stichtse Vecht heeft erfgoed apart in haar beleid opgenomen. Deze gemeente staat bekend om haar Buitenplaatsen, en de rijke, duidelijk zichtbare, historie rondom de Vecht, de turfwinning en de nieuwe en oude Hollandse Waterlinie. De gemeente draagt deze actief uit.
De gemeente Stichtse Vecht onderzoekt nu hoe zij monumentale panden kan verduurzamen. En wat ervoor nodig is om ze aardgasvrij te maken. Er wordt onder andere gedacht aan laagwaardige warmte uit bodem, water en lucht. In Stichtse Vecht lijkt aquathermie (warmte uit oppervlaktewater) een aantrekkelijke optie. In verschillende proefprojecten werken ze de mogelijkheden verder uit. De gemeente denkt daarbij ook aan het beschermen van natuur en watervoorziening. En naar eigen opwek van waterstof.
Praktijkvoorbeeld Nagele
Het ‘plattedakendorp’ Nagele is ook een mooi praktijkvoorbeeld waarbij erfgoed gecombineerd wordt met verduurzaming. Nagele werd in 1955 als modernistisch polderdorp ontworpen volgens de ideeën van het nieuwe bouwen waarin de gemeenschap voorop stond. Dit dorp wil één van de eerste zelfvoorzienende dorpen van Nederland worden met een uniek warmtebuffersysteem, dat in de zomer warmte opslaat voor gebruik in de winter.
Betrek vroegtijdig anderen – óók de provincie
Ga op tijd praten met collega’s van afdelingen die bezig zijn met erfgoed. Denk aan een adviseur monumenten of vergunningen, en sla een brug naar het ruimtelijk domein (gemeentelijke planning, het stedenbouwkundig ontwerp Omgevingsvisie) en het stedelijk beheer. Vul je verkenning aan met gesprekken met andere relevante partijen; zoals lokale natuur- en cultuurorganisaties en historische musea.
Nog een belangrijke partner is de provincie. Die draagt waar nodig bij aan het restaureren, onderhouden, verduurzamen en herbestemmen van monumenten. De provincie Gelderland zet zich bijvoorbeeld in om de kwaliteit van restauraties te verbeteren, en innovaties en ontwikkelingen te stimuleren in de erfgoedsector. De Nieuwe Hollandse Waterlinie kreeg in 2021 de status Unesco Werelderfgoed, door samenwerking tussen de provincie, gemeenten, het Rijk en andere provincies.
Neem daarnaast eens contact op met Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), onderdeel van het Ministerie van Onderwijs, cultuur en wetenschap. Deze dienst kan nagaan of een Erfgoed Deal een optie is. Daarin maken verschillende partijen afspraken over het behoud en gebruik van erfgoed bij de grote ruimtelijke opgaven van dit moment. Nog een interessante partij is BOEI, de nationale maatschappij tot restauratie en herbestemming van cultureel erfgoed.
Kansen en tips voor verbinding
Erfgoed kan een deel van de oplossing zijn voor de aardgasvrij-opgave. Kijk dus vanuit een groter perspectief: overweeg niet alleen het renoveren van erfgoed maar onderzoek ook mogelijkheden voor het klimaatbestendig maken van de omgeving.
- Bewoners zijn vaak gehecht aan hun wijk, woning en het landschap. Communiceer daarom open. Geef bijvoorbeeld aan dat 'aardgasvrij wonen' niet betekent dat er gesloopt gaat worden.
- Erfgoed trekt toeristen aan; dat versterkt de economie in jouw gemeente. Het zet de gemeente en indirect de aardgasvrije wijk beter op de kaart.
- Denk economisch, niet financieel. Neem dus bij het opstellen van de businesscase voor verduurzaming van erfgoed ook de extra (onderhouds)kosten mee en zet dit totale plaatje af tegen bijvoorbeeld vervanging van het hoge temperatuursysteem.
- Zorg voor doelgericht beleid: leg niet voor alle erfgoed een plan vast, maar kijk per gebouw naar de beschermde status, functie, oriëntatie en ligging ten opzichte van warmtebronnen..
- Betrek bewoners en eigenaren; bespreek hun behoeften, plannen en financiële mogelijkheden rond comfort en duurzaamheid.
Meer lezen