Over de grens: het Tower renewal project in Toronto, Canada

19-09-2019
37714 keer bekeken

De transitie naar aardgasvrije wijken is weliswaar een nieuwe opgave, maar dat betekent niet dat we het wiel opnieuw hoeven uit te vinden. Voorbeelden uit het buitenland zien dat er grote kansen liggen in het samenbrengen van de duurzaamheids- en leefbaarheidsopgave.

Essay Anke van Hal

Professor Anke van Hal schrijft in haar essay hoe de transitie naar aardgasvrij kansen biedt om integraal op wijkniveau aan de slag te gaan. Bijvoorbeeld door naast een duurzaamheidsopgave ook andere opgaven in wijken aan te pakken.

Meerwaarde, voor zowel de wijk als voor haar bewoners, kan alleen worden gerealiseerd als betrokken partijen bereid zijn verder te kijken dan de eigen sectorale beleidsdoelen of organisatiebelangen.

Tower renewal project

Met deze brede, integrale benadering is ervaring opgedaan binnen het 'Tower renewal project' in het Canadese Toronto. De torenwijken, waar een half miljoen mensen wonen en veel zogenaamde ‘nieuwkomers’ onderdak vinden, lijken fysiek op de wijken in Parijs en Stockholm, waar zich extreme problemen voordoen. Veel woontorens zijn in handen van particulieren met beperkte financiële middelen en de bouwtechnische en energetische kwaliteit is matig.

Verduurzamingsaanpak voor hoogbouwwijken

Vanwege zorg over de armoedeproblematiek ging de gemeente Toronto in 2007 samen met lokale NGO’s en idealistische architecten aan de slag met de verduurzamingsaanpak voor de hoogbouwwijken aan de randen van de stad. De gemeente stelde specifiek voor deze wijken een aparte werkgroep samen, die intensief werk maakt van het leggen van verbindingen tussen lokale initiatieven en de agenda- en planvorming van de gemeente. Het verbeteren van het leefklimaat en daarmee het voorkomen van zorgelijke situaties, was een drijfveer om juist in deze hoogbouwwijken met energieambities aan de slag te gaan.

De droom en de duurzaamheidsthema's

Als eerste stap wordt met diverse middelen - enquêtes, buurtevenementen en workshops - vastgesteld wat er speelt in de wijk. Hierbij wordt bijzondere aandacht besteed aan dat wat bewoners waarderen en waar zij kansen zien. Op basis van deze analyse wordt, samen met bewoners maar ook met het bedrijfsleven vastgesteld wat bewaard moet blijven in de wijk, wat toegevoegd zou moeten worden en wat het ideale eindbeeld is: vaak ‘de droom’ genoemd. De emotionele gehechtheid van de bewoners aan hun wijk wordt bij deze aanpak als belangrijkste motivatie beschouwd om in de wijk aan de slag te gaan.

In de tweede fase worden de duurzaamheidsthema’s vastgesteld die belangrijk zijn voor de wijk worden en vervolgens wordt in co-creatie een actieplan ontworpen met concrete maatregelen. Het begrip duurzaamheid wordt daarbij erg breed opgevat. Thema’s als erfgoed, leeftijdbestendigheid, biodiversiteit, gezondheid en water- en materiaal efficiëntie vallen er ook onder.

Maatschappelijke kansen van bewoners

Energiebesparing is namelijk, net als in Nederland, niet iets wat de bewoners van de torenwijken in Toronto erg bezighoudt. Zij hebben andere dingen aan hun hoofd. Reden voor de gemeente en haar partners om eerst aan de slag te gaan met zaken die voor bewoners belangrijk zijn en de maatschappelijke kansen van bewoners vergroten.

Bij het SNAP-project (Sustainable Neighbourhood Action Program) in de San Romanoway towers besloot men om door middel van Dream wall-sessies eerst te inventariseren waar mensen van wakker liggen en wat hun dromen zijn. En om na te gaan wat er allemaal wel goed gaat in deze wijk.

Een zeer waardevolle stap. Want in vrijwel alle projecten die in de loop der tijd zijn ontwikkeld, bleken de bewoners heel anders over hun wijk te denken dan professionals op voorhand dachten. Zo wilden bewoners graag dat hun woningen werden opgeknapt, dat de veiligheid in de buurt werd verbeterd en dat de werkgelegenheid een impuls zou krijgen, maar ze voelden zich ook heel erg thuis in de wijk. Velen wonen er met hechte familie- en vriendengroepen en willen daar graag blijven wonen. Wat de professional ziet als een technisch slechte woning, is voor de bewoner zijn of haar ‘thuis’.

Van food desert naar eetbaar balkon

De veronderstelling van professionals dat het verminderen van de criminaliteit voor bewoners de hoogste prioriteit zou hebben, bleek evenmin waar. We kunnen het ons in Nederland maar moeilijk voorstellen, maar in vrijwel alle projecten bleek voor de bewoners het verkrijgen van betaalbare verse groente de hoogste prioriteit te hebben. De uitgestrekte buitenwijken worden, vanwege het geringe aantal goede winkels en de matige bereikbaarheid per openbaar vervoer ook wel food deserts genoemd. Daarom besloot SNAP te starten met een project om bewoners te begeleiden bij het maken van ‘eetbare balkons’ (moestuinen op het balkon). In de wijk Black Creek is een ‘urban farming’-programma opgezet waarbij bewoners uit de woontorens zijn opgeleid om te helpen bij het oogsten en snoeien van groente en fruit. Ze ontvingen hiervoor, om hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten, een diploma.

Oude fietsen opknappen

Een ander initiatief heeft te maken met de beperkte fysieke mobiliteit van veel bewoners, als gevolg van de slechte bereikbaarheid van de wijken. Dit is voor veel bewoners een doorn in het oog. Om dat op te lossen besloot de gemeente oude fietsen in te zamelen en bewoners op te leiden om de fietsen op te knappen en ze te onderhouden. Het resultaat is meer mobiliteit, meer lichaamsbeweging, meer bewoners met een diploma en een impuls voor de lokale werkgelegenheid. Het resultaat van deze aanpak voor de gemeente, de vastgoedeigenaren en maatschappelijke organisaties is dat er bij bewoners een positievere houding ten opzichte van duurzaamheid is ontstaan.

Meer draagvlak en meer investeerders

Dankzij investeringen in quick wins kregen veel bewoners vertrouwen in de positieve effecten van ingrijpende duurzaamheidsmaatregelen, waardoor ze bereid zijn mee te werken aan de realisatie ervan en openstaan voor tips om energie te besparen in hun woning. Met meer draagvlak wordt het eenvoudiger om investeerders te vinden. In de San Romanoway towers startte SNAP pas na vier jaar met een aanpak van de woningen om het energieverbruik te verminderen. Maar in die vier jaar is er dankzij SNAP veel verbeterd in de wijk: mensen kenen elkaar beter, zijn actiever, en de kansen op werkgelegenheid is toegenomen.

Lees het essay van Anke van Hal

Afbeeldingen

X (voorheen Twitter)

Cookie-instellingen