Klik op 'Lees meer' voor de transcriptie van deze podcast. 

Voice over: Welkom bij onze podcastserie 'Op weg naar aardgasvrij'. Elke aflevering neemt een projectleider van ons Kennis- en Leerprogramma Aardgasvrije wijken ons mee in de transitie. We gaan in gesprek met mensen die onderweg zijn hun gemeente aardgasvrij te maken. Luister mee als zij ons vertellen over hun projecten, ervaringen en plannen.

00:00:23
Anna Ankoné: Welkom, fijn dat je luistert. Ik ben Anna Ankoné, projectleider van het thema Regie en Organisatie binnen het programma aardgasvrije wijken. In een aantal podcasts nemen we je mee langs onderwerpen die raken aan de aardgasvrij opgave. We onderzoeken welke opgaven samenkomen in de wijk, hoe die elkaar kunnen versterken en het draagvlak in de buurt kunnen vergroten.

In deze podcast pakken we in het bijzonder de regierol op van de gemeente bij de uitvoering van het aardgasvrij maken van het dorp of de wijk. Vandaag zijn we op bezoek in Garyp, één van de proeftuinen van het Programma Aardgasvrije Wijken. Ik spreek daar met Ytje Hiemstra en Anke Lodder beiden werkzaam bij de gemeente Tytsjerksteradiel, waar het dorp Garyp bij hoort. Hallo Ytje en Anke, fijn dat we bij jullie langs mochten komen.

00:01:09
Ytje Hiemstra: Hallo, van harte welkom.

00:01:13
Anna Ankoné: Ytje, jij bent coördinator van de proeftuin Garyp. Kun je misschien kort schetsen wat voor soort dorp Garyp is en wat de proeftuin hier inhoudt?

00:01:22
Ytje Hiemstra: Jazeker Garyp is één van de 17 dorpen van de gemeente Tytsjerksteradiel. De gemeente Tytsjerksteradiel ligt in Friesland, zoals jullie wellicht wel kunnen horen. Garyp heeft ongeveer 1900 inwoners en ruim 700 woningen. En voor die 700 woningen hebben wij een uitvoeringsplan gemaakt om het dorp aardgasvrij te maken.

00:01:45
Anna Ankoné: Oké, dan weten we even waar we het over hebben. En waar we hier zijn, want we zijn nu ook in Garyp zelf. En waar zijn we precies?

00:01:52
Ytje Hiemstra: We zijn hier in het Energiehuis. Het is wel jammer dat we dat nu niet kunnen zien. Het is een voormalig Rabobankgebouw. En die hebben we met de dorpen, met de bedrijven in de omgeving omgebouwd tot het Energiehuis. Dit Energiehuis is ook aardgasvrij gemaakt. En hierin kunnen we van alles laten zien op het terrein van aardgasvrij wonen. En het is het epicentrum van het dorp. Hier gebeurt alles. Hier kunnen de mensen terecht voor vragen en hulp bij het aardgasvrij maken van hun woning.

00:02:25
Anna Ankoné: Oké. En Anke, dit dorp wordt dus aardgasvrij gemaakt. En kun je kort de aanpak beschrijven hiervoor?

00:02:32
Anke Lodder: Zeker. Garyp is een dorp met een historie, dus het is een dorp waar ook veel oude woningen staan. En het is echt ook een plattelandsdorp. Kenmerkend is natuurlijk dat er veel vrijstaande woningen zijn, ook veel boerderijen. Ook gewoon heel grote panden waar de uitdaging groot is. Maar wat natuurlijk ook heel belangrijk is voor zo'n dorp als Garyp, is dat het aanleggen van een warmtenet in zo'n dorp eigenlijk niet echt een optie is. Als je dat gewoon doorrekent en bekijkt dan staan de woningen te ver uit elkaar. De warmtevraag is te laag. De hele investering is eigenlijk veel te groot. Dus we zijn ook echt heel goed gaan kijken van ja, wat is nou kenmerkend voor dit dorp? En hoe kunnen we hier dan een oplossing vinden die goed past. En we zijn uitgekomen toch bij all-electric. We zijn hier druk bezig om de woningen te isoleren, om echt daar slagen in te maken. En dan te gaan kijken van ja, hoe kun je dat met een warmtepomp uiteindelijk aardgasvrij maken. En zo zijn we nu druk bezig. Dus het ja, het Energiehuis, Ytje zei het al, dat is echt het epicentrum. Hier kunnen mensen zien hoe een zonnepaneel eruitziet, maar vooral ook de isolatiematerialen bekijken, ook een inductieplaat bijvoorbeeld: voor veel mensen is inductiekoken natuurlijk echt wel iets nieuws. Maar ook verwarmingsmethoden, want ja, daar moet je ook naar kijken. Infraroodverwarming kunnen we hier zien en ja, zo zijn er verschillende opties, die je hier dan gewoon even kunt bekijken en kan voelen en proeven. En vooral ook met de projectleiders uit het dorp zelf gewoon even in gesprek over wat het dan allemaal is en wat erbij komt kijken. Dus je krijgt gewoon eigenlijk van je dorpsgenoten een heel mooi passend advies voor jouw woning. En je kan in het Energiehuis al die verschillende opties bekijken.  

00:04: 24
Anna Ankoné: En het type woningen hier zijn voornamelijk vrij staand?

00:04: 27
Anke Lodder: Dat is wel echt het merendeel, vrijstaand. Deels twee onder één kap. En we hebben ongeveer 80 woningen van een woningcorporatie, dus daar zitten wat rijtjeswoningen tussen. Maar hele grote stukken met rijtjes zoals we die kennen uit de steden en stedelijke wijken, dat hebben we hier gewoon niet. En ook gestapelde woningen hebben we ook weinig. En we hebben een aantal hele kleine appartementencomplexjes.  Maar bijvoorbeeld de zuivelfabriek die hier altijd een van de economische motoren was, zeg maar, dat is het niet meer. Gelukkig is gastvrij dat nu een beetje geworden. Maar die zuivelfabriek is nu dus ook omgebouwd tot een aardgasvrij appartementencomplexje. Dus zelfs al voordat we begonnen waren, hadden we de eerste woningen al aardgasvrij.

00:05: 16
Anna Ankoné: Jullie hebben dus voor de all-electric-aanpak gekozen in Garyp. En hoe ver zijn jullie daar nu mee?

00:05: 21
Anke Lodder: Ja, het blijkt een aanpak die goed past, want we hebben nu 70 woningen van het aardgas af, van de iets meer dan 700 waar we mee begonnen zijn. Dus tien procent. En als ik het zo hoor in het netwerk dan doen we het daarmee hartstikke goed. En daar zijn we heel trots op. Ja, je ziet we hebben natuurlijk heel veel verschillende woningen in Garyp, en vooral ook oude woningen, vrijstaande woningen. Dus het is echt een uitdaging, maar ook die uitdaging zijn mensen aangegaan. We hebben ook binnen de historische woningen al woningen die echt al helemaal van het aardgas af zijn. Dus we hebben hier allerlei voorbeelden en ook voorbeeldhuizen daarvan kunnen maken. Dus ja, het gaat er eigenlijk wel heel goed.

00:06: 04
Anna Ankoné: Mooi. En Ytje welke regierol hebben jullie als gemeente genomen bij dat project van het aardgasvrij maken van het dorp?

00:06:12
Ytje Hiemstra: Ja, nou, regierol vind ik sowieso wel een wat bijzondere benaming, omdat wij als gemeente toch voor een andere rol kiezen, vooral in Garyp. En dat kan ik wel verder uitleggen. Garyp heeft al een energiecoöperatie. En met die energiecoöperatie hebben zij een groot zonneveld aangelegd van 7 megawatt op een voormalig vuilstortlocatie. Het zijn 26.000 panelen en de opbrengst daarvan, die revenuen, gaan dus naar het dorp. Daarmee investeren ze in duurzame ontwikkelingen in het dorp. Zoals ondersteuning van het zwembad, een bijenveld et cetera. Het dorp, of de bestuurders van de energiecoöperatie, kwamen op een dag bij me en zeiden tegen mij: 'Wij willen graag als dorp energieneutraal worden. Gemeente, help ons daarbij'. En een paar dagen later kwam daar de mail van het ministerie: 'gemeenten doe een aanvraag voor de proeftuin aardgasvrije wijken'. En ik dacht gelijk, dit is iets voor Garyp. Dus we hebben contact met elkaar gezocht. Of ik heb contact met hen gezocht, samen met een paar collega's. En wij zijn in gesprek gegaan. En de bestuurders van EKG (energiecoöperatie Garyp) waren ook gelijk enthousiast en we zijn met elkaar in gesprek gegaan. We hebben de vaste adviseur van de energiecoöperatie Garyp ook in de arm genomen, want daar had energiecoöperatie ook vertrouwen in, om ons te ondersteunen bij het uitzoeken van hoe kunnen we nu het dorp aardgasvrij  maken. En zo is het plan ontstaan. We hebben dus met elkaar in samenwerking geschreven aan het uitvoeringsplan, aan de aanvraag. Daar hebben we meer mensen bij betrokken. Want natuurlijk, het dorp bestaat niet alleen uit de energiecoöperatie. Het dorpsbelangen, de ondernemersvereniging, de woningcorporatie, de netbeheerders. En dus gevraagd om mee te denken en input te leveren. En ik denk dat dat belangrijk is: dat we als gemeente dus niet de regierol hebben gepakt. Misschien wel in eerste instantie. Ik denk ook dat dat je rol is als gemeente: deze kans ligt er, is het iets voor jullie? En het bespreekbaar maakt. Maar dat je daarna een stapje terugdoet, omdat je ziet dat de professie wel in het dorp zelf is. Er lopen zo veel professionele mensen rond, met kennis over hoe het dorp in elkaar steekt en wat de kansen zijn. En dat je dat per geval met elkaar oppakt. En dat je dan meer als gemeente een faciliterende rol hebt en sparringpartner bent. Het was een heel leuk proces, ook leerzaam vanuit de gemeente, dat je dus ook veel overlaat aan het dorp. Maar daardoor heb je wel heel veel draagvlak, denk ik, ontwikkeld in het dorp, omdat je het met elkaar doet.

00:09:05
Anke Lodder: Wat ik ook wel kenmerkend vindt, is dat doordat je ziet hoe de energiecoöperatie al met dat zonnepark bezig is, dat je echt het vertrouwen krijgt, dat het mensen zijn die al heel veel zelf kunnen; dat je op dat moment ook als gemeente inderdaad kan zeggen: laat het ze dan ook grotendeels zelf doen. Want dan heb je juist mét het dorp, vóór het dorp. En dat past gewoon ontzettend goed bij de mentaliteit, ook hier in onze gemeente. Dat dat is wat de mensen het liefst te doen: gewoon met elkaar de schouders eronder zetten. En als je dat kan faciliteren, dat hebben we met aardgasvrij Garyp geprobeerd.  Zoals mijn ervaring is in ieder geval, lukt dat aardig. En het mooie is dus dat we ook echt een projectleider uit het dorp erop hebben. Dus we hebben ook niet daarvoor een externe partij hoeven aantrekken, of zo. Dat is echt heel mooi vanuit het dorp gekomen. En dat werkt gewoon heel leuk. Het zijn gewoon hun buren waar ze het werk voor doen. Dus dat is toch maar mooi.

00:10:02
Ytje Hiemstra: Mag ik daar op aanvullen: ik denk dat dat ook werkt in het dorp. En loopt hier niet een projectleider van een adviesbureau in een glad pak rond. Dit is iemand uit het dorp en die treft ook de mensen, de buurtbewoners op de barbecue van de buurt van de straat, maar ook bij de bij de sport, bij de volleybal; zondags naar de kerk. Nu is dat door corona natuurlijk even iets lastiger geworden. En daar spreek je makkelijk iemand aan, laagdrempelig. En naar ons idee, zolang je goede afspraken met elkaar maakt, kan dat heel goed werken. In ons geval werkt dat heel goed hier in Garyp. En dan voor het zonnepark nog even ter aanvulling: daar zijn we als gemeente ook heel erg trots op. Want het is niet niks. Het is het eerste en het grootste coöperatieve zonnepark, of het was in elk geval het grootste coöperatieve zonnepark van Nederland. Ik weet niet of het nog steeds zo is, maar dat is een miljoenenbedrijf. En het zijn vrijwilligers die dat runnen. Ga er maar aanstaan, denk ik dan. En dat wekt enorm veel vertrouwen!

00:11:04
Anna Ankoné: Ja, precies voor de gemeente. Dus het was ook wel echt een bewuste keuze om de aanpak zo te doen? Of ging het ook weer een soort van natuurlijk?

00:11:11
Ytje Hiemstra: Dat ging wel natuurlijk. Omdat je natuurlijk met die oprichting van het zonnepark, met die ontwikkeling al veel contact met hun had. En ik zie in den lande ook wel, waar men ook probeert aardgasvrije wijken probeert te ontwikkelen, dat gemeente soms nat gaan, omdat ze hoe goed bedoeld ook, achter het bureau al de technische ontwikkeling, de systeemkeuze hebben gemaakt. En dan pas met de mensen in gesprek gaan. Maar ik denk dat het heel belangrijk is, dat de mensen ook mee kunnen denken en mee betrokken zijn bij wat er gebeurt in hun wijk. Dat we dat niet als gemeente kunnen uitstorten in de wijk of het dorp.

00:11:55
Anke Lodder: Ja, precies. Je zegt: deze aanpak ontstaat natuurlijk. Nou, voor een groot deel wel, omdat je al zo goed contact met elkaar hebt. Maar wij moeten natuurlijk ook onze bestuurder hierin meenemen; en ook bij het College en de Raad natuurlijk de toestemming krijgen om op deze manier te werk te gaan. En dan zie je wel dat ook daar gewoon heel erg die mentaliteit zit van: zolang de dorpen het zelf kunnen en het zelf willen, laten we dan ook mogelijk maken dat ze dat kunnen doen. Dus ja, het is voor een groot deel natuurlijk ontstaan, maar je moet het natuurlijk ook in de besluitvorming erdoorheen krijgen.

00:12:30
Anna Ankoné:  Ja, precies. Er is dan wel een bepaalde cultuur, die er al is in de gemeente. Dus hoe zo'n gemeente met de verschillende dorpen ook dingen aanpakt die daar spelen, Dus dat geeft natuurlijk wel wat aan: als die cultuur ergens nog helemaal niet is, dan is dat misschien een veel grotere stap. Wat dat betreft is het dan wel wat natuurlijker. Jullie vertelde net dat je dus als gemeente het initiatief in het dorp heel erg los laat, het dorp eigenlijk heel veel laat doen en het initiatief ook verder laat brengen, met de eigen projectleider et cetera. En dat is natuurlijk heel mooi. Maar als gemeente heb je natuurlijk ook nog een rol, daar hebben we het net over gehad. Maar hoe hebben jullie dat georganiseerd? Vanuit de gemeente? Om dat toch te begeleiden,  te faciliteren. Hoe doe je dat intern?

00:13:18
Anke Lodder:  Nou ja, kijk jij je noemt het wordt loslaten. Dat is misschien niet helemaal het goede woord. Want helemaal loslaten dat doen we natuurlijk ook niet. Het geld staat bij ons op de rekening, daar zijn wij uiteindelijk ook eindverantwoordelijk voor. Dus ja, dat betekent ook dat je op één of andere manier wel grip moet houden op wat er gebeurt. Dus wat wij wel heel erg loslaten, is het ideeën vormen binnen het dorp: 'Goh, wat zouden we nou willen aanbieden? Wat zouden we willen doen? Hoe krijgen we hier nou vaart in? Wat is er nodig?' Al die input vanuit het dorp, die is gewoon ontzettend belangrijk. En zo gauw het om uitvoering gaat, gaat het naar het dorp. Maar het is natuurlijk heel belangrijk dat wij gewoon in de besluitvorming erbij zijn; om met elkaar het besluit te nemen: gaan we iets wel of niet doen? En daarvoor hebben we een structuur ingericht. We hebben een werkgroep, dat is zeg maar om het ambtelijk te noemen, het ambtelijke groepje. Maar daar zit dus de projectleider van het dorp in. Daar zit Ytje en ik in, als ambtenaren vanuit de gemeente. Wij hebben daar ook collega's bij aangehaakt vanuit andere domeinen, dus vanuit de economie zit er iemand bij en vanuit de RO en vergunningverlening juridisch. Dus we hebben daarmee ook onze eigen, ja back up, zeg maar om met elkaar te kunnen sparren. Maar dat heeft Jacob, onze projectleiders vanuit het dorp, ook. Dus er zit ook iemand bij vanuit de energiecoöperatie, omdat dat uiteindelijk vanuit het dorp de opdrachtgever is. En zo zorgen we eigenlijk met elkaar dat we, als er een nieuwe ideeën hebben of als we tegen iets aanlopen, dat we dat met elkaar in de werkgroep bespreken. En vervolgens, als het gaat om besluitvorming is de volgende stap, dat iets bij de stuurgroep wordt neergelegd. En de stuurgroep bestaat dus uit de bestuurders. Daar zit onze wethouder in. Maar er zit ook de één van de bestuurders van de energiecoöperatie in en met weer de ambtelijke ondersteuning erbij vanuit zowel het dorp, als vanuit ons. En daar worden uiteindelijk echt de besluiten genomen. Die dan vervolgens natuurlijk in sommige gevallen ook weer naar de gemeenteraad gaan en dan komt het natuurlijk helemaal bij Ytje mij om dat voor elkaar te krijgen. Maar ja, met stuurgroep en werkgroep heb je dus wel een structuur staan waarmee je die besluitvorming goed kan laten verlopen; en waarbij je wel even die momenten hebt dat je met elkaar kijkt: oké, vanuit het dorp komt een initiatief, vinden we hartstikke mooi, willen we graag faciliteren, maar past het? Kan het? En kunnen we daar middelen voor vrijmaken?

00:15:39
Anna Ankoné:  Ja, dat is goed om ook even meer over te weten. Inderdaad, ik kan me voorstellen dat andere gemeenten ook wel denken van hoe  doe je dat dan in de eigen organisatie? Ytje: ik kan me voorstellen dat ja, elke keuze die je maakt een voordeel en een nadeel heeft. Wat zou jij in het kort kunnen zeggen wat de voordelen of nadelen van jullie aanpak zijn?

00:16:03
Ytje Hiemstra: Nou ja, het, het voordeel in dit geval is dat je heel veel draagvlak in het dorp hebt. Omdat je met het dorp tot uitvoering komt en met het dorp deze plannen ontwikkelt. Het liefst zou je dat ook zo in andere dorpen doen. Je ziet wel dat Garyp een voorbeeld is voor de andere dorpen. We hebben veel energiecoöperaties in onze gemeente en wat ik eerder al zei: er zijn 17 dorpen en er zijn meerdere energiecoöperaties die actief zijn, die ook hele leuke dingen doen, zoals een gezamenlijk groot dak vol met zonnepanelen leggen, voedselbossen ontwikkelen; er gebeurt van alles in Tytsjerksteradiel. En ook hun wil je graag faciliteren. We hebben ook een platform, in de gemeente, met al die initiatieven. Of ze nu al een energiecoöperatie dorpen hebben, of gewoon een groepje mensen bij elkaar die leuke dingen doen op het terrein van duurzaamheid. We komen een aantal keren per jaar bij elkaar; als gemeente hebben we dan ook weer een faciliterende rol om vragen te beantwoorden. Maar de wijze waarop dat nu in Garyp gaat, dat is toch wel heel arbeidsintensief vanuit de gemeente. Dat zie je ook landelijk wel, dat het aardgasvrij maken van dorpen en wijken, dat dat heel arbeidsintensief is; dat gaat ons zomaar niet één, twee, drie lukken om dit verder uit te rollen naar de andere dorpen. Deze werkwijze, daar staan we wel heel erg voor: van onderop en met draagvlak vanuit het dorp. Maar het is wel heel arbeidsintensief. Dat hebben we ook meerdere keren bij het Rijk aangeven:  het vraagt wat van de vrijwilligers in het dorp, maar het vraagt ook zeker wat van de ambtelijke capaciteit, zeker.

00:17:41
Anke Lodder: Ja, en ik denk, het is absoluut een nadeel dat het gewoon arbeidsintensief is, wat je zegt. Tegelijkertijd denk ik ook: als je het op een andere manier doet, als je bijvoorbeeld, wat je zei, vanachter je bureau gaat zitten bedenken hoe het moet… Tja, voordat je dat dan in een wijk tussen de oren bij de inwoners hebt en uitgerold hebt, is ook vreselijk arbeidsintensief. Dus eigenlijk is de hele opgave aardgasvrij maken gewoon heel arbeidsintensief.

00:18:07
Ytje Hiemstra: Dat ben ik helemaal met je eens! Dat moet je ook niet willen denk ik, vanuit de gemeente om het op te leggen. Misschien kan dat met warmtenetten, maar je ziet toch ook in den lande veel weerstand als er één of twee niet willen. Goede communicatie is gewoon heel belangrijk.

00:18:25
Anna Ankoné: En ik kan me ook wel voorstellen, jullie hebben ook wel gemeenten met meerdere dorpen, dat het dus ook een beetje afhankelijk is per dorp; in hoeverre überhaupt zo'n traject aan zou gaan met een initiatief.

00:18:36
Ytje Hiemstra: Zeker, ja. Niet elk dorp is, met alle respect, al zo ver als hier in Garyp. Dat is wel uitzonderlijk. Ik denk zelfs landelijk uitzonderlijk. En daar moet je wel als gemeente rekening mee houden: wat kan zo'n dorp eigenlijk aan, tussen aanhalingstekens? En als je dan… we moeten als gemeente vanuit het Rijk opgelegd en Transitievisie Warmte gereed te hebben in 2021, Tytsjerksteradiel heeft die gereed en vastgesteld in de Raad ook, dus daar zijn we ook mooi op tijd mee. Achtkarspelen ook. Daar heb je natuurlijk data. We hebben daar natuurlijk begeleiding mee gehad en data verzameld waar wij misschien op bepaalde plekken zouden kunnen starten, vanuit die data, om die wijk, of die straat - wij praten we niet over wijken, want die hebben we gewoon niet, het zijn kleine dorpen - waar je zou kunnen. Alleen wij hebben er als gemeente - en ik denk dat dat ook wel bijzonder is - ervoor gekozen om te starten waar energie zit in de dorpen. En daarvoor te kiezen. Omdat we denken dat we daar meer kans maken, dan iets wat misschien technisch voorop zou kunnen lopen.

00:19:48
Anna Ankoné: En zo hebben jullie dat ook aangepakt bij het opstellen van die Transitievisie Warmte. Dat je echt dat gesprek in de dorpen bent aangegaan, voordat je zeg maar, het definitieve product hebt gemaakt.

00:19:57
Ytje Hiemstra: De hele traject, Anke kan het beamen, is met de dorpen, met dorpsbelangen, met die energiecoöperaties, met die initiatieven, en met woningcorporaties ook weer heel breed, ook weer heel arbeidsintensief, maar ook heel leuk is dat opgepakt. En dan komen ook de ideeën weer boven. Ook het concept hebben we laten lezen aan mensen in de gemeente. Hebben jullie nog op en aanmerkingen? Zien jullie dit graag anders? Ook weer echt een beetje van onderop.

00:20:26
Anna Ankoné: Ja, precies, want dat doet zeker niet elke gemeente in Nederland bij het opstellen van de Transitievisie Warmte. Dus dat is ook wel echt een bewuste keuze; misschien ook een beetje een vervolg op het feit dat je dat hier in Garyp op deze manier doet.

00:20:40
Anke Lodder: Ja, en Ytje zegt het al: wij hebben onze TVW al vastgesteld, dus wij, wij moeten nu de overstap maken, zeg maar naar de uitvoering. En nu opnieuw zeggen we: dat gaan we dus niet zelf zitten bedenken, waar we dan gaan beginnen. Nee, we gaan juist opnieuw in gesprek met de dorpen, om opnieuw op te gaan halen: 'Goh waar zit de energie? Hoe kijken jullie aan tegen die uitdaging van die energietransitie? Wat heb je nodig als dorp?' En als we dan zien dat een dorp opeens heel actief geworden is, omdat er gewoon mensen opgestaan zijn, dan sluiten we ook daarbij aan. En dan gaan we ook met ze in gesprek. Hoe kunnen we jullie helpen? En nu zien we weer een nieuw initiatief rondom een zandwinplas waar een zonnepark komt, en alle dorpen zich aan het organiseren zijn. Dat is hartstikke mooi. En dan moet je niet zeggen: 'ja, jongens, jullie staan in de Transitievisie Warmte pas voor na 2030, dus wacht maar even.' Nee, dan zeggen we: we gaan aan de slag. En een dorp, wat misschien gewoon heel actief was, maar waar het draagvlak bijvoorbeeld even een aandachtspunt is en waar ze echt vanuit het dorp zeggen van: wij maken even pas op de plaats, want we moeten even met onze dorpsgenoten in gesprek, nou dan wachten we daar ook op. Dan gaan we niet van achter ons bureau zeggen: 'Jongens maak eens even tempo.' Nee, dan is het gewoon pas op de plaats, ook voor ons. En ja, dat is wel wat ik ook wel soms inderdaad bij de andere gemeenten die ik in de bij de Proeftuin Aardgasvrije Wijken, de PAW-netwerkbijeenkomst en dergelijke tref, dat had ik soms ook wel het gevoel hebt: probeer nou echt aan te haken bij waar die energie zit, want dan gaat alles zo veel makkelijker. En dan hoef je niet tegen dingen op te boksen en heel veel tijd en aandacht te besteden aan het losweken van die twee mensen die wel willen.

00:20:40
Anna Ankoné: Ja, precies dat meteen een goede tip, zo voor aan het einde van de podcast, want er zijn wel bijna. Want dat zat ik nog wel te denken. Er zijn natuurlijk genoeg gemeenten die ook misschien nu aan het nadenken zijn: 'Hoe gaan we dit aanpakken?'. Want niet elke gemeente is nog zo ver als jullie natuurlijk. Maar die kunnen wel denken van ja, welke rol pak ik? Laat ik het wat vrij aan initiatieven in de buurt? Of ga ik zelf actief aan de slag? Maar bij jullie is het natuurlijk wel zo dat er al een bepaalde cultuur was. Dat die rol natuurlijk is gekomen. Als die cultuur er nou ergens in een gemeente nog niet zo is, maar ze hebben wel het idee dat ze het toch eigenlijk het liefst op jullie manier willen doen bij wijze van spreken. Hebben jullie daar nog tips voor? Dat je denkt van: daar zou je wat mee kunnen?

00:23:13
Ytje Hiemstra: Nou, ik kan me bijna niet voorstellen als je ziet wat er de afgelopen jaren al gebeurd is in Nederland, dat er in een gemeente niet al ergens, op een klein plekje of in een paar straten, al wat gebeurt. Dus ik zou aanraden als collega, ambtenaar, om vooral goed je gemeente te kennen. Ga achter je bureau vandaan en ga de gemeente in; ga met de mensen in gesprek. En ik denk dat de meeste dat ook wel doen hoor. Dus dat dit ook weer niet helemaal nieuw is. Maar ja, begin waar de energie is. Daar wordt je eigen werk ook gewoon veel leuker van, dan hoef je niet te trekken eigenlijk aan een dood paard. Dat is mijn tip. Alleen ook wel richting bestuurders en het Rijk: het is enorm arbeidsintensief en dat wordt ons eigenlijk ook min of meer opgelegd vanuit het Rijk en daar is gewoon geen mankracht voor. En ja, ook naar de collega's, en naar de dorpen toe: we hebben wel met allemaal vrijwilligers te maken en we moeten daar zuinig op zijn, we moeten goed op ze passen. Dus dat we daar ook oog voor houden. Dat vind ik ook wel belangrijk.

00:24:17
Anke Lodder: Zeker, ja, want dat is natuurlijk ook wel een tendens, inderdaad: dat we steeds meer de mensen uit dorpen vragen om dingen te gaan doen. Maar dat moeten ze allemaal vrijwillig doen, terwijl het eigenlijk allemaal banen zijn, zeg maar waarvoor we in het verleden gewoon adviseurs zouden hebben ingeschakeld. Dus dat is wel iets om heel goed over na te denken met elkaar. Maar ja, wat ik inderdaad ook…  de grootste tip is inderdaad hetzelfde als wat Ytje zegt: sluit aan bij waar de energie zit, want dan wordt je eigen werk ook gewoon een stuk leuker van. En daarnaast denk ik wel: er blijven natuurlijk altijd plekken waar die energie er niet zit, en ook echt niet gaat komen, de komende tien jaar, maar waar het toch moet gebeuren. En dan is het denk ik heel belangrijk dat je heel goed blijft voelen: komt die energie er inderdaad niet? En dat je dan dus wel op tijd begint, met toch achter je bureau nadenken: wat zou technisch gezien daar passen? En dan op tijd begint met die inwoners daarover in gesprek gaan. Van ja: jongens, jullie moeten, daar is geen ontkomen aan. Voor 2050 moeten we allemaal. We snappen dat jullie op dit moment niet willen. We merken ook dat die energie er niet is. Maar als je nu niet begint, dan halen we dan wordt het straks een strijd in die laatste paar jaar, waarin er opeens heel veel moet. Waarbij ook de tegoeden die er dan waarschijnlijk nog zijn, steeds kleiner worden. Dus het is ook zaak om op tijd te beginnen: zo gauw er subsidies zijn, zo gauw er geld komt, ga dan ook aan de slag. En ja, maar neem dan een keer wel de rol van die overheid, die toch komt vertellen dat er iets moet gaan gebeuren, want het komt eraan die deadline.

00:26:00
Ytje Hiemstra: Ik mag hopen inderdaad dat het niet zo ver komt, zoals jij nu schetst hoor, dat het wel met enthousiasme en vrijwillige basis tot stand komt. En  ook nog naar onze collega's misschien een oproep. Ik had in 2018 toen we de aanvraag deden nooit gedacht, wat er allemaal op ons af zou komen, nooit verwacht ook. En dat is gewoon ook heel leuk. En dat we dit nu doen, dat we hier nu met jou vandaag zitten. De contacten die we in Den Haag hebben, nu met het ministerie. We zaten toch wel echt daar in het hoge noorden, plattelandsgemeenten, en ik heb het vaker genoemd, maar wij waarderen toch ook ontzettend dat wij een proeftuin zijn met Garyp. En ik denk ook dat we vaak als plattelandsgemeente te bescheiden zijn, dus ook wel een oproep naar andere plattelandsgemeenten: doen mee en je krijgt ook gewoon landelijk een heel leuk netwerk. En ja, doe daar je voordeel ook mee. Want wij moeten ook zoveel nog leren, en we doen wel net we weten al alles, maar we weten nog heel weinig. We gebruiken gewoon ons boerenverstand, maar we leren ook heel veel van andere collega-gemeenten die proeftuin zijn.

00:27:10
Anna Ankoné: Ja, niet heel Nederland kan natuurlijk een proeftuin worden, niet elke gemeente, maar het is natuurlijk wel zo dat elke gemeente die hiermee aan de slag moet.

00:27:17
Anke Lodder: Dat is natuurlijk zo ja, en dat blijft natuurlijk ook een belangrijke tip. Ga ook gewoon bij je buren kijken hoe zij het doen, of kom een keer naar het noorden en kom bij ons kijken hoe wij doen. Want volgens mij kan die uitwisseling tussen gemeente en hoe je dingen aanpakt echt nog veel beter dan dat die op dit moment is. We hebben een allemaal nog wel de neiging om achter zelf maar te gaan bedenken hoe we iets zouden doen, terwijl er zoveel plekken zijn waar het al een keer gedaan is, of er al ervaring mee is. Dus misschien ook wel een oproep aan onze collega's om elkaar gewoon ook vaker op te zoeken als je eens benieuwd bent naar hoe wij doen: leg gewoon contact met ons. En ja, we krijgen al heel veel vragen en we vinden het ook superleuk om het zo in deze podcast te kunnen vertellen. Maar ik kan heus nog wel een keer een vraag bij van een collega-gemeente.

00:28:04
Anna Ankoné: Ik denk dat dat een mooi aanbod is van jullie waar we mee kunnen afsluiten. Ik wil jullie heel erg bedanken, Ytje en Anke dat wij hier mochten zijn in Garyp om jullie inspiratie, jullie inspirerende verhalen te horen over hoe jullie het hier hebben aangepakt.

00:28:23
Anke Lodder:  Mooi dat je deze kant op wilde komen Anne.

00:27:17
Anna Ankoné: En hiermee zijn we aan het eind gekomen van deze aflevering. Naast deze podcast organiseren we nog tal van andere activiteiten. Wil je meer informatie, je aanmelden voor de nieuwsbrief, bijeenkomsten of leerkringen, dan kun je naar www.aardgasvrijewijken.nl gaan. Bedankt voor het luisteren en tot de volgende keer.

00:28:59
Voice over: Deze podcast is opgenomen in opdracht van het Kennis-  en Leerprogramma als onderdeel van het Programma Aardgasvrije Wijken. Dank aan alle mensen die voor en achter de schermen hebben meegewerkt. Deze en andere afleveringen kunnen worden terug geluisterd op www.aardgasvrijewijken.nl.