Deze en nog veel meer vragen werden beantwoord in het derde webinar in een reeks van vijf over het thema participatie en communicatie van het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW).

Host Erik Peekel ging aan tafel en via een videoverbinding in gesprek met:

• Marc Rijnveld –  expert en directeur mede oprichter van Public Mediation (PM)
• Sasja Schermer – communicatieadviseur energietransitie bij de gemeente Hilversum
• Joke Kok – procesmanager bij de proeftuin Berkum in de gemeente Zwolle
• Lieke van Son – vanuit BZK betrokken bij PAW en secretaris van het Klimaatakkoord voor de gebouwde omgeving.

Vijf participatie-uitgangspunten

Het webinar volgt de vijf uitgangspunten voor participatie. Deze zijn door PAW en de partners uit het Klimaatakkoord opgesteld en getoetst aan de praktijk in de proeftuinen, vertelt Lieke van Son. Elke wijk is anders en daarom zijn de uitgangspunten niet letterlijk 1-op-1 toe te passen op elke wijk. Van Son: “Maar het kan je wel erg helpen om je eigen aanpak ernaast te leggen en te kijken hoe je het doet. Hoe geven wij vorm aan die uitgangspunten en kunnen we ze verbeteren?”

Eerste uitgangspunt: maak een procesontwerp met bewoners en partijen samen

Sasja Schermer vertelt hoe ze in Hilversum invulling geven aan dit uitgangspunt met een regiegroep. Hierin zitten alle partners, waaronder de gemeente en de wijkstichting. In deze groep worden alle belangrijke besluiten genomen. Zo wordt de wijkstichting onderdeel van het formele besluitvormingsproces. Dit kan in elke wijk weer anders zijn. Van Son geeft als tip om te kijken waar de bewoners zelf behoefte aan hebben. Van Son: “Willen bewoners alleen maar geïnformeerd worden, dan doe je dat zo goed mogelijk. Maar willen bewoners wel erg betrokken worden, dan moet je daar ruimte voor maken.” Marc Rijnveld geeft als tip om je te realiseren dat achter elke deur een beslisser woont (*). Rijnveld: “Mensen zijn verantwoordelijk voor hun eigen huishouden. Ze moeten investeringen doen, misschien wel een paar weken hun huis uit. Dat kan je eigenlijk niet beslissen zonder de instemming van mensen.”

Tweede uitgangspunt: iedereen moet mee kunnen doen

Bij dit uitgangspunt zijn vooral benaderbaarheid, bereikbaarheid en zichtbaarheid in de wijk erg belangrijk, zodat mensen makkelijk hun vragen kunnen stellen. Van Son: “Denk goed na over toegankelijke informatie voor iedereen. Dat gaat over taal, taalgebruik en de middelen die je gebruikt. Doe niet alles digitaal maar wees ook aanwezig in de wijk, stuur niet alleen maar brieven maar ga ook met mensen in gesprek.” Volgens Van Son is het de kunst is om gesprekken aan te gaan om erachter te komen welke mensen al vroeg betrokken willen worden. Zodat je die mensen al vroegtijdig kan meenemen. Schermer: “Bij onze straatgesprekken waren al veel bewoners van mening dat ze niet van het aardgas af wilde. Dan is het belangrijk om een open gesprek te voeren en door te vragen waar die mening vandaan komt. Zo creëren we samen een aanbod voor het aardgasvrij maken van de woningen, met invloed vanuit de wijk.”

Derde uitgangspunt: Zorg dat iedereen gehoord wordt

Rijnveld vertelt dat je mensen de gelegenheid moet geven om hun stem te laten horen. Van Son: “Iedereen is natuurlijk een groot woord, dat is wel het streven maar is best lastig. Het gaat er vooral om dat mensen hun stem en hun idee herkennen in het debat of discussie. Zorg ervoor dat bewoners zich gerepresenteerd voelen, bijvoorbeeld in een burgerpanel, burgerberaad of wijkstichting.” Schermer benadrukt dat relaties opbouwen erg belangrijk is. Joke Kok noemt het tijdintensief om iedereen te spreken, maar het levert ook heel veel op. Als tip geeft ze daarbij om te kijken met wie de bewoner praat. Kok: “Daar moet regelmaat in zitten en de persoon moet benaderbaar zijn voor de mensen. Een consultant in pak gaat hem niet worden. Het is echt mensenwerk. Stuur mensen de wijk in en laat dat ook steeds dezelfde mensen zijn, want dan bouw je aan vertrouwen, verbinding en kennis.”

Vierde uitgangspunt: Bouw aan een betrouwbare kennisbasis

Het is belangrijk dat mensen vertrouwen hebben in de kennisbasis waarop beslissingen worden genomen. Van Son: “Je vertrouwt de kennis natuurlijk het beste als je die zelf hebt ontwikkeld.” Kok vertelt hoe ze in Berkum eigenlijk al een keuze hadden gemaakt voor een energiesysteem, maar hierop werden teruggefloten door de bewoners. Kok: “We hebben de bewoners gelijk gegeven en zijn het proces opnieuw gestart. We vergelijken alle mogelijke systemen en trekken tijd uit om de wijk hierover te informeren en met ze in gesprek te gaan. De wijkbewoners krijgen ook nog de kans om zelf een bureau in te huren om de gemeente te controleren. Pas als iedereen in de wijk is geïnformeerd en voorbereid, vragen we welk systeem ze willen.”

Vijfde uitgangspunt: ondersteun bewoners om de stap te maken

Vaak voelen mensen zich belemmerd om van het aardgas af te gaan. Van Son: “Ga is gesprek met je bewoners en probeer erachter te komen wat mensen belemmert om iets te doen. En probeer daar praktische oplossingen voor  te vinden.” Schermer geeft hierbij als tip mee om de kennis en het enthousiasme uit de wijk ook te benutten “Mensen bij ons in de wijk zagen elektrisch koken bijvoorbeeld als een belemmering. Toen sprak ik iemand uit de wijk die al was overgestapt naar elektrisch koken en hier juist heel positief over was. Haar hebben we toen gevraagd om de wijk hierin mee te nemen met bijvoorbeeld een kookcursus. Gebruik de bewoner ook als ambassadeur, ook al is het voor kleine dingen.”

(*) Hij verwijst hiermee naar de uitleg van Joke Dijkstra van de proeftuin Purmerend in de film participatie-uitgangspunten.

Klik op de afbeelding hieronder om het webinar te bekijken.