Door: Vincent van Stipdonk

Bewoners praten mee

Berkum is een hechte gemeenschap binnen de gemeente Zwolle. Bijna de helft van de 3.720 inwoners is lid van de wijkvereniging. ‘We werken al een paar jaar als proeftuin samen met bewoners om Berkum energieneutraal te maken’, aldus Raymond Frank, adviseur Energie bij de gemeente Zwolle. Een groep bewoners verenigde zich in Stichting Duurzaam Berkum. Raymond: “Die werken keihard mee en bewaken dat bewoners mogen meepraten hoe ze van het gas gaan.’

Drie alternatieven vanuit maatschappelijke kosten

In Berkum is geen duidelijk alternatief voor gas dat er uitspringt wat betreft maatschappelijke kosten. Zowel een warmtenet, all-electric en een hybride oplossing zijn reële opties. Daarom is gekozen voor een bewonersraadspleging. Deze bewonersraadpleging is onderdeel van het participatieproces dat voorafgaat aan de  besluitvorming over aardgasvrij, waarbij ook andere belangen en wettelijke kaders worden betrokken.

Stemmen is laagdrempelig

Raymond: ‘Medio september krijgt iedere wijkbewoner van 18 jaar en ouder een stempas op naam in de brievenbus. Daarop kunnen ze hun voorkeur uit de drie opties aangeven. Stemmen is laagdrempelig. Men kan zonder ID de ingevulde stempas in de stembus in het wijkcentrum doen. Misschien komen er ook stembussen in het bejaardentehuis en de Coop. En we kijken nog of stemmen per post kan.’

Transparante regels

De gemeente doet dit niet alleen. Berkum Energieneutraal - een samenwerkingsverband van Stichting Duurzaam Berkum, woningcorporaties, Milieuraad, Enexis en gemeente Zwolle – begeleidt de raadpleging. ‘Het is een adviserende raadpleging,’ vertelt Raymond. ‘Als een duidelijke meerderheid van bewoners kiest voor een optie, dan wordt die optie uitgewerkt in het warmteplan, ofwel het wijkuitvoeringsplan. Ook dat uitwerken doen we dan met de bewoners. Vervolgens besluiten college en raad over het warmteplan. Het uiteindelijke besluit is aan de politiek. In principe kan worden afgeweken van de uitslag, maar dat zal dan heel goed moeten worden onderbouwd.’

De optie met een duidelijke meerderheid wordt uitgewerkt in het warmteplan

Er zijn nu al transparante regels en criteria uitgewerkt over hoe de uitslag straks wordt verwerkt. En particulieren en huurders krijgen verschillend gekleurde stempassen, zodat bij de uitslag duidelijk wordt of daarin verschil zit. De verhuurders stemmen niet mee, vertelt Raymond. ‘Die betrekken we bij de uitwerking van het advies.’

Er is geen opkomstdrempel. ‘Maar bij een opkomst onder de 30% beraden we ons. Dan gaan we ons stinkende best doen om de reden te achterhalen: ging er iets mis bij het verzenden van de stempassen? Voelde men de urgentie niet?  Maar de eerste reacties op ons plan zijn positief’.

Communicatie is cruciaal

Het is een ingewikkeld onderwerp. En het hoofddoel - van het gas af - staat niet ter discussie. Daarom is goede communicatie cruciaal. Dat start niet op nul, stelt Raymond: ‘Berkum Energieneutraal is al een paar jaar actief. Maandelijks zijn er bijdragen in de lokale krant. Er waren energiemarkten en verduurzamingsacties. Eind dit jaar willen we de algemene informatie bij de bewoners hebben: welke systemen zijn er en wat zijn globaal voor- en nadelen? Vanaf voorjaar 2023 komen er bewonersavonden waarin we de praktische impact voor de wijk verder verkennen. Voor een warmtenet moet bijvoorbeeld de straat open. En bij all-electric moeten er transformatorhuisjes in de wijk komen.’

Het gaat gebeuren, dit is het moment om je uit te spreken

Ook komt er een speciaal verkiezingskrantje en een brief van de burgermeester. En medio februari een avond over de raadpleging: het gaat gebeuren, dit is het moment om je uit te spreken. De communicatie wordt gaandeweg uitgewerkt. Raymond: ‘We kunnen op de avonden zien wie we wel en nog niet bereikt hebben. Je kunt het niet in één keer omvatten.’

Neutrale opties, maar met consequenties

De afspraak is dat geen van de partijen stemadvies geeft. Het neutraal presenteren van voors en tegens is best een klus, stelt Raymond. ‘Dat verschuift bijvoorbeeld als de prijzen voor gas of elektriciteit veranderen. We hanteren de stand per 1-1-2023 om scenario’s uit te werken. Scenario’s met en zonder Russisch gas, met marktprijzen, met een prijsplafond et cetera.’

Zo simpel en laagdrempelig mogelijk

Een nadeel van deze raadpleging is dat je geen kwalitatieve informatie krijgt, vindt Raymond. ‘We weten niet waarom iemand een optie kiest. We hebben overwogen om een toelichtingsruimte op de stempas op te nemen, maar dat doen we niet. We houden het zo simpel en laagdrempelig mogelijk. Uit een inwonersenquête weten we al veel over wensen, verlangens en angsten. En nadere toelichting halen we op via de bewonersavonden.’

Voorzichtig optimistisch

Over het animo is Raymond voorzichtig optimistisch. ‘Afgelopen zomer waren er drie bewonersavonden rond verduurzaming, met per keer ruim 100 bezoekers! Het is een prachtproject om samen aan te werken. Ik heb veel waardering voor alle tijd en energie die onze bewoners erin steken. Ze gaan de deuren langs, organiseren allerlei initiatieven en denken positief-kritisch mee met wat wij als gemeente allemaal doen en willen. De stemming zit er nu al goed in.’

Zie voor meer informatie: www.berkumenergieneutraal.nl