Projectleider Rutger Bergboer vertelt: “We wilden echt iets doen wat nog niet eerder is gedaan. Met dit unieke systeem is dat gelukt.’

Na ruim twee jaar voorbereiding gaat de warmtebuffer deze maand de grond in. Acht woningen en een voormalig schoolgebouw gaan deze zomer al hun eigen warmte opwekken en opslaan. Een mijlpaal die eind juni bij de bouwlocatie gevierd is met alle betrokken partijen.

Geschiedenis

In hét plattedakendorp schreven beroemde architecten meer dan 60 jaar geleden geschiedenis met hun vernieuwende ideeën over architectuur en stedenbouw. Met het vernieuwende projectplan Nagele in Balans wil het dorp net als vroeger weer model staan voor de rest van het land. Zij doen dit met een uniek ondergronds warmtebuffer systeem. Zonnecollectoren op de platte daken wekken ‘s zomers energie op in de vorm van warm water. Dit warme water wordt via een warmtenet opgeslagen in de ondergrondse buffer, en in de winter voorziet het systeem de omliggende woningen van warmte.

De ervaringen in deze proeftuin worden meegenomen om op te schalen naar het hele dorp. Rutger Bergboer is inwoner van Nagele en projectleider vanuit coöperatie Energiek Nagele. “Wij wilden echt iets doen wat nog niet eerder was gedaan, en vroegen ons af welke ideeën er nog meer waren om te verduurzamen. Om die ideeën op te halen, schreven we een prijsvraag uit.”

Prijsvraag

Architecten, ontwerpers, energiedeskundigen, technische universiteiten en uitvinders werden met de prijsvraag uitgedaagd om Nagele duurzaam te maken. Het warmtebuffer systeem, een ontwerp van de vier partijen Sacon (architect), BOOM (Milieuservices), HoCoSto (warmteopslag) en INNAX (Energie ingenieursbureau), won. Bergboer: “In de zomer wekt de zon veel energie op, maar die heb je dan eigenlijk niet nodig. In de winter juist wel, onder andere om de woning te verwarmen. Zo ontstaat een onbalans in het elektriciteitsnet, daar wilden wij vanaf. Het winnende ontwerp is een systeem dat deze onbalans herstelt.”

Het projectplan werd ingediend als aanvraag voor één van de proeftuinen van het Programma Aardgasvrije Wijken. Zo startte de realisatie van het project. Jos van Dalen, Programmadirecteur Aardgasvrije Wijken: “Het doel van de proeftuinen is leren in de praktijk, zodat alle gemeenten straks in staat zijn om hun bestaande wijken te verduurzamen. Omdat het een leertraject is in de werkelijke wereld zat de uitdaging niet zozeer in de techniek, maar veel meer in de vraag hoe je zoiets organiseert in de wijk. Dat gaat met vallen en opstaan.”

Het wiel uitvinden

Bergboer: “We zijn zo’n tweeënhalf jaar bezig om deze pilot te realiseren, en daar komt veel bij kijken. We zijn echt het wiel aan het uitvinden. Van bestaande regelingen, zoals de SDE+ subsidie, kon voor voor dit project geen gebruik van woren gemaakt. Die subsidie was wel hard nodig om het project van de grond te krijgen en op te schalen in de toekomst. Uiteindelijk is het gelukt, omdat Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) bereid was met ons mee te bewegen.”

Nog een uitdaging was het plaatsen van het systeem zelf. Door de bijzondere ontwerpgeschiedenis is het in Nagele niet mogelijk om zomaar iets te bouwen of aan te passen. Het bijna onzichtbare HoCoSto systeem speelt daar mooi op in. Het warmtenet met de aan- en afvoer van de warmtebuizen loopt grotendeels over het dak en de zonnecollectoren zijn zo vlak mogelijk geplaatst, zodat ze vanaf de straat niet te zien zijn. Bergboer: “Dat geldt ook voor de technische ruimte. Normaal gesproken metsel je een gebouw, maar dat werkt in Nagele net iets anders. Daarom hebben we ondergronds, naast de buffer, een grote bak geplaatst voor alle regelapparatuur.”

Betaalbaarheid

Ook het betrekken van de bewoners was niet altijd makkelijk. Niet alle bewoners waren meteen overtuigd van het nut en de noodzaak van duurzame energie. Bergboer: “Het systeem is zo aangelegd dat er bouwtechnisch minimale overlast is voor de bewoners. Daarnaast blijft de hoogte van hun energierekening hetzelfde als daarvoor. Die betaalbaarheid is belangrijk voor draagvlak. We kunnen dat doen omdat we het klein houden, met de warmtebuffer dichtbij de woningen, maar ook omdat we geen winst hoeven maken.”

De kennis en leerervaringen van deze proeftuin worden ingezet om op te schalen naar de rest van het dorp, maar dienen ook ter inspiratie voor andere gemeenten. Van Dalen: “Deze proeftuin is een project waar veel enthousiaste mensen aan werken. Het geeft een plezier om dat te zien, en er worden echt stappen gezet. Dat is fantastisch. Het was soms best een bumpy road, maar daar leer je van. Zo is het een ontzettend mooi voorbeeld geworden dat andere gemeenten in Nederland inspireert om ook stappen te zetten richting het verduurzamen van hun wijken.”

Meer weten?

Wil je meer weten over dit project? Op www.energieknagele.nl staan de laatste ontwikkelingen over de overstap naar een aardgasvrij Nagele.

Bekijk onze rubriek PAW in de praktijk voor andere mooie voorbeelden in de proeftuinen.