Programmadirecteur Jos van Dalen: Nu leerervaringen omzetten in handvatten voor gemeenten

13-04-2021
4450 keer bekeken

Blijf op de hoogte

Op de hoogte blijven van het nieuws op deze pagina? Log in of maak een account aan. Klik op de knop 'VOLGEN' bovenaan deze pagina. Dan krijg je bericht als er iets op deze pagina wijzigt. 
 

Ik wil een account

 

De proeftuinen boeken voortgang en leveren belangrijke lessen op. Ondanks zorgen over middelen en bevoegdheden, blijven gemeenten onverminderd enthousiast. Dat blijkt uit de voortgangsrapportage van Programma Aardgasvrije Wijken. Programmadirecteur Jos van Dalen ziet ook veel energie loskomen.

Mijlpaal met goede timing

“Deze rapportage is een mooie mijlpaal na 2,5 jaar Programma Aardgasvrije Wijken”, begint Van Dalen. “Het programma loopt nu lang genoeg, waardoor we nu veel leerervaring kunnen ophalen, zeker bij de eerste 27 proeftuinen. Bovendien komt de rapportage net nu er een nieuw kabinet wordt gevormd. Daardoor wordt ook nagedacht over hoe we onze klimaatdoelstellingen kunnen behalen en welke aanpassingen noodzakelijk zijn. Daarvoor levert de voortgangsrapportage belangrijke input.” Bij de eerste voortgangsrapportage was het programma volgens Van Dalen net uit de startblokken. “Nu zijn we aan het warmlopen. Je ziet dat de proeftuinen inmiddels écht stappen maken, vooruitgang boeken en vooral veel leerervaringen opdoen.”

Complexer dan gedacht

Meer dan de helft van de eerste proeftuinen zit momenteel in de uitvoeringsfase. Zij bereiden zich bijvoorbeeld voor op het aardgasvrij of aardgasvrij-ready maken van woningen of zijn al bezig met de aanleg van het warmtenet. Afgelopen december waren 614 woningen helemaal aardgasvrij gemaakt. Van Dalen: “Dat is lager dan oorspronkelijk ingeschat, maar valt te verklaren door de grote complexiteit. Daar heeft iedereen zich op verkeken. In zo’n wijkgerichte aanpak moeten bijvoorbeeld alle eigenaren van gebouwen en infrastructuur – woningcorporaties, eigenaar-bewoners, eigenaren van vastgoed, netbeheerder en warmtebedrijf – samenkomen en hun investeringen op elkaar afstemmen. Ook in tijd. Dat is echt ingewikkeld. Zeker als er een warmtenet wordt aangelegd. En daarbij kan ook wetgeving in de weg zitten of nog niet gereed zijn, zoals bij de nieuwe Warmtewet. In Nagele waren er bijvoorbeeld aanvankelijk problemen met wat wel of niet mocht volgens de Woningwet en met de subsidie in het kader van de Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE+). In een gesprek met de beleidsmakers en de proeftuin kon dat worden opgelost.”

Belemmeringen opheffen

Het belangrijke van de proeftuinen is dat daar wordt geleerd hoe de complexiteit écht in elkaar steekt, benadrukt Van Dalen. “We brengen alle belemmeringen in kaart en zoeken mogelijke oplossingen, zoals in Nagele is gelukt. De geleerde lessen delen we, zodat iedereen verder komt. We zien dat de wijkgerichte aanpak nog vaak vastloopt in wetgeving, omdat die nog sterk sectoraal is ingericht, terwijl je hier gebiedsgerichte afwegingen maakt. Het voordeel van de proeftuinen is dat we snel verbindingen leggen met het beleid en mensen bij elkaar kunnen brengen: hier lopen we tegenaan, hoe kunnen we dit oplossen? Zo zagen we problemen met de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE). Die kunnen huiseigenaren aanvragen voor aansluiting op een warmtenet, maar die subsidie mocht je niet combineren met andere bijdragen. Dat bleek onhandig, dus daarom klopten we aan bij EZK. Nu worden de ISDE-regels aangepast.”

Concrete handvatten

Na 2,5 jaar programma Aardgasvrije Wijken is de versnelling volgens Van Dalen in zicht. Alle leerervaringen van de proeftuinen worden gebundeld en vertaald naar concrete handvatten voor andere gemeenten. Daar gaat het programma dit jaar de nadruk op leggen. “We hebben veel inzichten opgedaan over hoe de complexiteit in elkaar steekt en wat wel en niet werkt in de praktijk”, zegt Van Dalen. Zo zijn inzichten al gebundeld in de Handreiking Participatie Wijkaanpak Aardgasvrij. Daarnaast wordt ook gewerkt aan een handreiking over de businesscases en aan een stappenplan om te komen tot een goed wijkuitvoeringsplan. Om ontbrekende kennis in te vullen, moet in de aankomende derde ronde proeftuinen isolatie integraal onderdeel zijn van de aanpak en wordt gekeken naar een stapsgewijze aanpak met een hybride warmtepomp als mogelijke tussenoplossing naar aardgasvrij. “We leren door te doen en zoeken telkens naar toegevoegde waarde, voorbij de technieken en het type aanpakken dat we nu zien in de 46 proeftuinen die al lopen.”

Zorgen en enthousiasme

De proeftuinen beginnen dus al vruchten af te werpen, maar volgens Van Dalen is er meer nodig voor de opschaling naar andere wijken. Gemeenten maken zich bijvoorbeeld zorgen om bevoegdheden. “Zo wordt vaak de bevoegdheid om de levering van aardgas te beëindigen benoemd”, zegt Van Dalen. Ook moeten er voldoende middelen zijn om onrendabele toppen te overbruggen. “Want je moet de betaalbaarheid voor de bewoners kunnen borgen.” De programmadirecteur ziet bij de proeftuinen ondanks die zorgen dat het enthousiasme er goed in zit. “De proeftuinen zitten vol energie en veel andere gemeenten willen ook meedoen. Dat enthousiasme moeten we vasthouden, al blijft dit ingewikkeld. Want een goede wijkgerichte aanpak kost tijd en moet je ook tijd gunnen; je moet samen leren wat wel en niet werkt.”

Meer weten?

Lees ook de Voortgangsrapportage PAW: Monitor 2020 Voortgang & Leerervaringen 1e ronde van 27 proeftuinen. De belangrijkste inzichten uit de voortgangsrapportage staan gebundeld in de voortgangsbrief Programma Aardgasvrije Wijken.

Afbeeldingen

X (voorheen Twitter)

Cookie-instellingen