PAW in de praktijk: De Glind in Barneveld

Hoe pak je dat aan, een wijk aardgasvrij maken? Op deze pagina vind je verschillende voorbeelden uit de praktijk.

In 66 proeftuinen wordt gewerkt aan het aardgasvrij maken van een woonwijk, buurt of dorp. Tussen 2018 en 2030 doen we in het hele land veel noodzakelijke ervaring op. Hier lees je erover!

In 66 proeftuinen werken we aan het aardgasvrij maken van een woonwijk, dorp of buurt. Hoe pak je dat aan, een wijk aardgasvrij maken? In de rubriek ‘PAW in de praktijk’ gaan we op zoek naar antwoorden, ditmaal in een kleine kern in landelijke omgeving.

Sinds jaar en dag werken de inwoners en organisaties in De Glind aan een duurzame, sociale omgeving waar men naar elkaar omkijkt. “Die duurzaamheid zit ook in onze drive om van het aardgas af te gaan en het energiegebruik voor de toekomst samen goed te regelen”, legt directeur-bestuurder Jan Hofman van speciaal onderwijsinstelling de J.H. Donnerschool, en tevens initiatiefnemer, uit. “In een mum van tijd ving De Glind hier 100 Oekraïners op, al zie je dat alleen als je naar de nummerborden kijkt,” en hij concludeert: “als het hier niet lukt met de warmtetransitie, dan lukt het nergens.”

De Gelderse dorpskern, onderdeel van gemeente Barneveld, is in 2022 als proeftuin aangewezen en ontvangt 1,9 miljoen euro van het rijk. In de 620 inwoners tellende kern valt op dat een groot deel jong is; een zesde is jongere of kind, en ongeveer de helft van de 203 huishoudens ligt in het buitengebied. De verklaring: veel agrarische bedrijven en speciaal onderwijsinstellingen en woonvoorzieningen voor uithuisgeplaatste jongeren.

Hofman vindt het belangrijk dat het project zichtbaar is – duurzaamheid moet normaal worden. “Afvalscheiding in de klas doen we niet zomaar even, maar is heel nadrukkelijk aanwezig,” legt hij uit; “Het zijn natuurlijk maar kleine aantallen, maar het gaat erom wat we de kinderen bijbrengen en wat ze normaal gaan vinden. Alles wat we doen op onze school, doen we voor de toekomst. Dat betekent dat je moet investeren, terwijl je de effecten ervan pas later merkt. Voor onze agrariërs geldt dat ook, alleen staan zij nu ook nog onder grote druk.” Vanuit beide geledingen zitten afgevaardigden in de stuurgroep Duurzaam De Glind.

Eigen, duurzaam warmtenet

De Glind ligt open en vrij in het buitengebied en de stuurgroep en de gemeente werken er samen aan de komst van een zonthermisch warmtenet voor de ruim 100 woningen die in de dorpskern liggen. “We noemden het eerst met z’n allen het warmtebad,” zegt Hofman, “maar taal speelt toch een belangrijke rol. Nu spreken we van het warmtenet voor het dorp.” Het depot, een grote bak met water onder de grond, wordt opgewarmd met zonthermie. ’s Winters wordt het water door de woningen en andere gebouwen gepompt. Dezelfde warmteoplossing heeft zich al bewezen bij het lokale zwembad. Met één of twee centraal gelegen, sterke warmtepompen als back-up, zullen huishoudens nooit in de kou zitten, is het idee.

Regisseur Ben Habets van gemeente Barneveld is enthousiast over de warmteoplossing en ziet grote voordelen: “Op deze manier hoef je de netcapaciteit in het gebied niet te verzwaren en ben je ook niet afhankelijk van de grote energiemaatschappijen. Dat past bij een dorp als De Glind. Ze doen het zelf. Alliander is er ook heel blij mee.” In de toekomst zou het warmtenet nog uitgebreid kunnen worden. De aanwezige agrariërs zijn ook geïnteresseerd en zouden gelijk hun bedrijven mee willen pakken, maar de grote afstanden maken de aanleg van pijpleidingen voor het warmtenet erg kostbaar. “Het buitengebied in De Glind is heel groot, wat maakt dat ze niet op het warmtenet kunnen. We zullen met hen individuele maatregelen moeten ontwerpen,” legt Habets uit.

Zichtbaar

De komst van het warmtenet biedt weer een gelegenheid om te laten zien hoe het dorp bezig is voor een duurzame toekomst, legt Jan Hofman uit. “Het waterdepot komt namelijk achter de J.H. Donnerschool te liggen, waar nu nog een maïsveld is. Het kan daar natuurlijk mooi wegvallen in de natuur, maar tegelijkertijd willen we ook zoveel mogelijk zichtbaarheid. Er loopt een Klompenpad langs, dus willen we daar recreatieve bordjes neerzetten. Jongeren, kinderen en recreanten zien dan: zo moeten we met elkaar omgaan. Dat is enorm vormend. Hetzelfde hebben we met de school gedaan. Die ligt zichtbaar vol met zonnepanelen.” Totdat het warmtenet klaar is, zal er in de kleine gemeenschap vol ingezet worden op isoleren en besparen.

Jan Hofman en Ben Habets in De Glind – foto: leerling van de J.H. Donnerschool

Doorrekenen

De Glind bevindt zich in de beginfase en op dit moment is het wachten op de nieuwe doorrekening van het business model, die wordt uitgevoerd door een extern bureau. De materiaal- en gasprijzen zijn dusdanig gestegen dat de eerdere berekening is verouderd. Habets: “Het is een belangrijk moment, want als de business case staat, kunnen we gaan programmeren. Tegelijk ben je afhankelijk van veel factoren, zoals de stijgende prijzen. Maar je moet niet te lang wachten: je moet een beslissing gaan nemen,” aldus Habets.

Stabiele factoren: Rudolphstichting en de J.H. Donnerschool

Een groot voordeel in De Glind is de aanwezigheid van de Rudolphstichting, een ideële maatschappelijke organisatie die zich inzet voor uithuisgeplaatste kinderen en jongeren die ruim 90 procent van alle woningen bezit en beheert, en veel van de grond in De Glind. Een enorme kans voor een hefboomeffect. “Als gemeente vind je in de Rudolphstichting één aanspreekpunt en kun je dus doeltreffend plannen maken voor het verduurzamen, zoals isoleren. Daar ontwikkelen we nu een programma op.” De Rudolphstichting heeft een visie voor de lange termijn, in lijn met het rentmeesterschap. De eigendomsverhoudingen zorgen in De Glind voor een stabiele factor voor de verduurzamingsopgave, net als de J.H. Donnerschool, die niet binnen de stichting valt. “De gemeente kan natuurlijk subsidies aanvragen, maar wij kunnen dat als school zelf ook,” voegt Hofman toe. “De provincie Gelderland heeft bijvoorbeeld subsidie voor de verduurzaming van scholen. Zo kunnen wij tempo maken.”

Stuurgroep Duurzaam De Glind

De stuurgroep, Duurzaam De Glind, wordt sinds kort ondersteund door een externe projectleider, die is ingehuurd met PAW-middelen. De stuurgroep is al enige tijd actief, en samengesteld met bewoners uit het buitengebied en uit de kern zelf, de Rudolphstichting en het onderwijs. Uitgangspunt van de gemeente en de stuurgroep is dat de stuurgroep zelf beslist over de warmtetransitie in het dorp. Op dit moment wordt daarom juridisch door externen onderzocht of middelen voor de warmtetransitie gestort mogen worden op de rekening van de stichting van Duurzaam De Glind, zodat de stuurgroep zelf aanbestedingen kan doen. “Op die manier ligt het eigenaarschap en een deel van de verantwoording bij de mensen die er belang bij hebben. Het geeft de mensen meer energie en motivatie,” zegt Hofman. “De ervaring leert ook dat als de gemeente Barneveld iets vraagt, die vraag eerder met argwaan wordt bekeken. Het is heel anders als wij met elkaar een idee hebben, en de gemeente ons faciliteert. Je hebt mensen nodig die voor de gemeente uitlopen - als wij echt willen, komt die overheid ook wel mee.”

Gemeente als regisseur

Ben Habets is voorvechter van het idee: “Je moet het zo regelen dat niet alles via de gemeente moet. Moet ik bij een initiatief naar de raad en naar het college dan bemoeit iedereen zich ermee. Terwijl ze niet de kennis bezitten van wat er precies speelt.” Uiteraard wordt de stichting wel goed gecontroleerd – maar energie komt vanuit De Glind. “Doordat ik dan vanuit de gemeente in een regisseursrol betrokken ben, blijf ik meer armslag houden waardoor ik met verschillende kernen tegelijk bezig kan zijn. Het ontlast de gemeente enorm als inwoners zoals Jan zich verantwoordelijk voelen en zo’n rol op zich nemen,” aldus Habets.

Het kost de gemeente in deze tijd waarin ook externe bureaus het heel druk hebben, namelijk veel zoekwerk, tijd en investering om met de juiste mensen en partijen om tafel te komen zitten, legt hij uit. “Ik ben met ons team bijvoorbeeld nu al bezig om voor 2023 deskundige bureaus in te plannen, zodat we vooruit kunnen. Gelukkig is er een partij gevonden die onze inwoners gaat ontzorgen die met energiearmoede te maken hebben, bijvoorbeeld door het huis te controleren en subsidies aan te vragen.” De krapte zorgt ook voor hogere prijzen. Habets: “Wij durven dan ook te zeggen: jongens dit kan niet. We zijn als maatschappij bezig, wees redelijk.” Habets merkt dat dit appel overtuigt.

Bekijk hier een kort filmpje over de plannen in de Glind

Afbeeldingen

Cookie-instellingen