Wijkanalyse: wensen en behoeften bewoners bij wijkaanpak

Een goede wijkaanpak begint met een gedegen wijkanalyse.  Wie zijn de bewoners, hoe kijken ze aan tegen de transitie naar een aardgasvrije wijk? Wat zijn hun zorgen, vragen en behoeften?  Wat speelt er in de wijk waar je aan de slag gaat, nu en in de toekomst? Om dit alles in kaart te brengen, is kwantitatief maar vooral ook kwalitatief onderzoek nodig. En om alle verschillende perspectieven en inzichten mee te nemen, is het belangrijk dat je intensief samenwerkt met collega’s, stakeholders en bewoners. Want geen enkele wijk of bewoner is hetzelfde. 

Verkennen

De wijkanalyse begint bij het verkennen van de wijk. Welke onderwerpen hebben het meeste onderzoek nodig? Hieronder worden de stappen in deze fase uitgelegd.

Rondje door de wijk

Het leren kennen van een wijk begint met de wijk ingaan. Loop of fiets door de wijk, ervaar en observeer. Het is een eerste kennismaking, je hoeft nog niet alles te weten. Leer de fysieke kenmerken van de wijk kennen: hoe zien de woningen eruit, en de tuinen? Is er veel geluid op straat? Het kan zijn dat je al goed bekend bent in de wijk. Dan kun je deze stap overslaan of gebruiken om de wijk vanuit een ander perspectief te bekijken.

Ga de wijk in, alleen of met collega’s. In deze fase draait het om informatie ophalen, nog niet om informatie zenden. Zorg dus dat je vooral luistert en kijkt, en eventueel een gesprek voert. Focus daarbij niet alleen op de energietransitie, maar kijk naar de wijk als geheel.

Kwalitatief (online) deskresearch

Start met een verkenning door deskresearch te doen over de wijk. Verzamel daarbij kwalitatieve informatie. Online is veel te vinden over bewoners, initiatieven en historie. Het kan ook interessant zijn om de wijk te vergelijken met andere wijken.

Zoek online wat bewoners bezighoudt. Zoek de wijk op via Google, bekijk wat er speelt op sociale media, lees (digitale) kranten uit de buurt of wijk. Welke partijen zijn veel online aanwezig, en wat zeggen ze? Welke bedrijvigheid is er te zien op Google Maps? Kun je agenda’s vinden van activiteiten? Bekijk de wijk ook in historisch perspectief: hoe heeft de wijk zich ontwikkeld? Bedenk vooraf hoeveel tijd je besteedt aan deze eerste verkenning en zet een timer.

Gemeentelijke activiteiten in de wijk

Het is belangrijk om op tijd contact te zoeken met collega’s van relevante afdelingen. Bijvoorbeeld van wonen, jeugdzorg, sport en cultuur, onderwijs, schuldhulp, mobiliteit en openbare ruimte. Verken wat deze afdelingen allemaal doen in de wijk, en wie daarbij betrokken is op ambtelijk en bestuurlijk niveau. Daarbij kun je denken aan beleidsplannen voor de wijk. 

Zoek intern naar afdelingen of mensen die bezig zijn in de wijk, vraag rond bij collega’s. Breng betrokken afdelingen, collega’s en bestuurders in kaart. Als die actief zijn in de wijk, zijn wijkmanagers goed op de hoogte van de gemeentelijke activiteiten in de wijk. En vraag bij de gemeentesecretaris of directeur na wie van hen je kunt betrekken.

Andere actieve overheidspartijen

Naast interne collega’s zijn er wellicht ook andere overheidsinstanties actief in de wijk. Deze instanties hebben zicht op wat er speelt in de wijk, ook op mogelijk andere gebieden dan de energietransitie. Contact leggen met deze partijen is nuttig om inzicht te krijgen tijdens je analyse. Ook later in de uitvoering is het belangrijk om hen te betrekken.

Bespreek de insteek van jullie analyse, en vraag welke opgaven zij kennen. Dit kunnen ook andere opgaven zijn dan de energietransitie. Ontdek welke verbindingen je kunt leggen en op welke vlakken je kunt samenwerken. Hoe kun je samenwerking vormgeven? Zijn de bestuurders betrokken? Wat is er nodig om goed samen te werken?

Professionals in de wijk

Naast de gemeente zijn ook woningcorporaties, bedrijven, netbeheerders, energieloketten en vele andere stakeholders actief in wijken. Breng alle stakeholders in de wijk in kaart en bepaal welke relevant zijn. Welke mensen zijn hier actief? En hoe kun je deze bereiken? Bedenk waarvoor je met ze zou willen samenwerken.

Waarschijnlijk heb je al een eerste idee of overzicht van de partijen in de wijk. Bijvoorbeeld via gesprekken met collega’s of deskresearch. Breng in kaart welke partijen er nog meer zijn en wat volgens hen speelt in de wijk. Het kan interessant zijn om ze uit te nodigen om samen door de wijk te lopen, mogelijk samen met wijkmanagers van gemeente en woningcorporatie, en kennis te maken met elkaars werk.

Een evenement in de wijk bezoeken

Je leert de wijk en haar bewoners kennen door er tijd door te brengen. Dit kun je doen door een evenement in de wijk bij te wonen. Het liefst zonder dat je daar een actieve rol hebt. Zo krijg je een eerste beeld: wat voor mensen er wonen in de wijk? Hoe is de sfeer als bewoners samen komen? Wellicht kun je ook al een aantal bewoners spreken.

Luister in gesprek met bewoners naar hoe zij leven en (willen) wonen in de wijk, nu en in de toekomst. Je kan hier laagdrempelig naar vragen. Wat doen bewoners nu al in de wijk? En wat willen ze gaan doen? Welke opgaven komen daaruit naar voren? Inventariseer welke personen en organisaties een belangrijke rol spelen in de wijk. Wie moet je in elk geval betrekken? Er is geen vaste methode, maar het kan nuttig zijn om vooraf naar gesprekstechnieken te kijken.

Kwantitatieve data en tools

Met het doorlopen van bovenstaande stappen heb je de wijk verkend. Met kwantitatieve data kun je bekijken of je beeld van de wijk klopt, en dit verder aanvullen. Ook kunnen de opgedane inzichten helpen bij het opstellen van vragen voor de volgende fases. Bijvoorbeeld omdat je meer inzicht krijgt in de grootte en status van de woningen. Bij het verzamelen van kwantitatieve data over de wijk kun je denken aan gegevens over:

  • bewoners (leeftijdsopbouw- en verdeling, huishoudsamenstelling, opleidingsniveau- en verdeling, inkomensniveau- en verdeling);
  • woningen (woningtype, eigendom, bouwjaar, WOZ-waarde);
  • de omgeving (leefbarometer, percentage groen en water, mobiliteitscijfers, bedrijvigheid, aantal voorzieningen).

De volgende tools kan je hierbij gebruiken:

Verdiepen

Na het verkennen van de wijk, maak je een verdiepingsslag door gesprekken te voeren over behoeften in de wijk. Hieronder worden de stappen in deze fase uitgelegd.

Verdiepend, kwalitatief (online) deskresearch

Op basis van de informatie die je in de eerste in de eerste fase hebt verzameld, kan het zijn dat aanvullend onderzoek nodig is. Misschien heb je verborgen social media-groepen gevonden, of heb je gehoord over andere of nieuwe websites waar je informatie kunt vinden.

Is het lastig om toegang te krijgen tot bepaalde kanalen? Kijk of collega’s van andere afdelingen, zoals communicatie, wél toegang hebben. Let op dat je geen privacywetten overtreedt. Het kan helpen om vooraf te bedenken hoe lang je de tijd neemt voor dit onderdeel.

Bevraag bewoners proactief

Organiseer momenten waarbij bewoners kunnen aangeven wat zij ervaren in de wijk. Wat leeft er, waar is behoefte aan? Niet de hele wijk hoeft direct mee te doen, begin juist met een enthousiaste eerste groep. Hun energie werkt aanstekelijk. Andere bewoners kunnen dan op latere momenten aanhaken.

Ga in gesprek met bewoners. Probeer open te staan voor de verhalen van wijkbewoners, wees nieuwsgierig. Focus niet teveel op de uitkomst, maar laat je verrassen door de ideeën van bewoners. Echt contact maken met mensen vraagt van jou en je collega’s ook ‘gewoon’ mens te zijn. Praten met bewoners is (bijna) altijd een goed idee, ook als je nog niet alles zeker weet. Daar kun je eerlijk over zijn. Spreek normale taal en vermijd technische vaktermen. Wees niet bang voor boosheid, dat is een vorm van betrokkenheid. Luister, en ga na wat iemand écht dwarszit. Vragen die je kunt stellen zijn: wat vind je als bewoner belangrijk? En hoe kijk je aan tegen de gemeente?

Ga in gesprek met bewoners(groepen) die je nog niet gesproken hebt en verzamel andere perspectieven

Het kan zijn dat je na de georganiseerde bijeenkomsten nog niet alle perspectieven uit de wijk gehoord hebt. Blijkt bijvoorbeeld uit kwantitatieve data dat een bepaalde bevolkingsgroep goed vertegenwoordigd is, maar heb je die nog niet gesproken? Dan moet je actief opzoek naar deze mensen. Bijvoorbeeld door mensen op straat aan te spreken, of bij ze aan te bellen. Deze mensen wél spreken helpt bij het leren kennen van verschillende behoeften in de wijk, dat straks nodig is bij de uitvoering.

Bewoners zijn niet altijd actief in bewonersorganisaties of -initiatieven. De bewoners die dat niet zijn, of bewoners die weinig hebben met de energietransitie, zijn soms moeilijk te spreken. Je kunt deze bewoners proberen te spreken door aan te sluiten bij bestaande sociale structuren, zoals een boekenclub of kookclub, religieuze instelling of buurtcentrum. Verder kan je uiteraard ‘gewoon’ aanbellen bij mensen. Vraag collega’s om hierbij te ondersteunen. Je kunt dit onderdeel uitbesteden, maar dat levert vaak niet dezelfde resultaten op als het zelf doen.

Ga in gesprek met professionals over welke opgave(n) zij in de wijk zien

Ga in gesprek met de professionele instanties die actief zijn in de wijk. Voer gesprekken over wat er leeft en welke opgaven er spelen. Wat zien zij in de wijk en welke ambities hebben zij zelf? Dit kan breder zijn dan alleen de energieopgave. Bespreek waar en hoe jullie elkaar kunnen versterken.

Ga op een gelijkwaardige manier in gesprek met elkaar. Bespreek waar je als organisatie tegenaan loopt en welke stappen worden genomen om dit te verbeteren. Breng in kaart om welke opgaven het gaat, en schets hoe je deze kunt verbinden. Je maakt nog geen keuze, maar brengt in beeld welke mogelijkheden er zijn.

Zoek naar het verbinden van opgaven binnen de gemeente

Zoek verbinding met collega’s die actief zijn in de wijk. Denk na over mogelijkheden om samen op te trekken en opgaven aan elkaar te verbinden. Het geheel wordt zo meer dan de som der delen. Denk aan collega’s die veel contact hebben met bewoners, zoals wijkregisseurs, kernconsulenten en buitengewoon opsporingsambtenaren. Maar ook aan mensen die met andere thema’s bezig zijn zoals groenvoorziening, armoede of veiligheid. Bedenken welke opgaven aan elkaar verbonden kunnen worden betekent niet dat jij eigenaar van al deze opgaven wordt. Zorg juist dat ook de betreffende collega’s aanhaken.

Bespreek de opgaven en activiteiten met collega’s in de wijk. Breng deze gezamenlijk in kaart. Ontdek welke verbindingen je kunt leggen en op welke vlakken je kunt samenwerken. Hoe kun je de samenwerking vormgeven? Zijn de bestuurders betrokken? Wat is er nodig om goed samen te kunnen werken?

Kwantitatieve data

Valideer, verrijk en verdiep je kwalitatieve analyse met kwantitatieve data. Of vul de kwantitatieve data die je al verzameld hebt verder aan. Met deze data maak je het beeld van de wijk volledig. Zorg dat dat de kwalitatieve en kwantitatieve data elkaar ondersteunen. Eventueel kun je een enquête uitzetten om bepaalde kwalitatieve data met kwantitatieve data te valideren.

Bij het verzamelen van kwantitatieve data over de wijk kun je denken aan gegevens over:

  • bewoners (leeftijdsopbouw- en verdeling, huishoudsamenstelling, opleidingsniveau- en verdeling, inkomensniveau- en verdeling);
  • woningen (woningtype, eigendom, bouwjaar, WOZ-waarde);
  • de omgeving (leefbarometer, percentage groen en water, bedrijvigheid, aantal voorzieningen).

Breid de kwantitatieve data die je in de verkenningsfase hebt verzameld uit met nieuwe data. Zo heb je aan het einde een volledig overzicht, dat ook bestuurders kunnen gebruiken.

Verbinden

Uiteindelijk vorm je, in dialoog met mensen uit de wijk, een gezamenlijk beeld van de opgave in de wijk en de beoogde aanpak. Dat is de basis voor de onderdelen van je uitvoeringsplan: communicatie, participatie, regie en organisatie. Hieronder worden de stappen in deze fase uitgelegd.

Geef samenwerking met collega’s vorm

Bedenk met welke collega’s je een team kunt vormen en hoe je elkaar versterkt voor het opstellen en uitvoeren van de wijkaanpak. Welke afspraken zijn daarvoor nodig? Wat moet (bestuurlijk) worden afgestemd? Maak inzichtelijk hoeveel capaciteit er nodig is en welke competenties aan boord moeten zijn. Welke opgaven worden allemaal meegenomen in de verkenning voor wijkuitvoeringsplannen? Zorg (eventueel) voor experimenteerruimte waar fouten gemaakt kunnen worden. Bespreek dit met de betrokken collega’s en leg alvast de intentie voor samenwerking vast. Als initiatiefnemer is het niet de bedoeling dat je ook voor alles verantwoordelijk wordt.

Verbind opgaven door met elkaar te kijken waar raakvlakken zitten en hoe je deze gezamenlijk kan aanpakken. Bespreek het belang van de samenwerking. Breng randvoorwaarden (tijd, geld, middelen) in kaart en bespreek deze met elkaar. Zorg voor draagvlak bij alle betrokken collega’s (en bestuurders). Bespreek waarom jullie voor deze opgaven kiezen. Verdeel de verantwoordelijkheid.

Geef verbinding met professionals vorm

Organiseer momenten waarbij bewoners kunnen aangeven wat zij ervaren in de wijk. Wat leeft er, waar is behoefte aan? Niet de hele wijk hoeft direct mee te doen, begin juist met een enthousiaste eerste groep. Hun energie werkt aanstekelijk. Andere bewoners kunnen dan op latere momenten aanhaken.

Ga in gesprek met bewoners. Probeer open te staan voor de verhalen van wijkbewoners, wees nieuwsgierig. Focus niet teveel op de uitkomst, maar laat je verrassen door de ideeën van bewoners. Echt contact maken met mensen vraagt van jou en je collega’s ook ‘gewoon’ mens te zijn. Praten met bewoners is (bijna) altijd een goed idee, ook als je nog niet alles zeker weet. Daar kun je eerlijk over zijn. Spreek normale taal en vermijd technische vaktermen. Wees niet bang voor boosheid, dat is een vorm van betrokkenheid. Luister, en ga na wat iemand écht dwarszit. Vragen die je kunt stellen zijn: wat vind je als bewoner belangrijk? En hoe kijk je aan tegen de gemeente?

Creëer en verzamel het collectieve verhaal van de wijk

De vorige stappen draaiden om het ophalen van individuele verhalen. Nu is het tijd voor de volgende stap: gezamenlijke gesprekken voeren over de wijk. Daarbij wordt de focus verlegd van ‘wat leeft er in de wijk’ naar ‘wat willen we voor de wijk?

Er zijn veel manieren bedacht en geprobeerd om een goed gesprek te voeren met bewoners. Bekijk de voorbeelden en kies wat het beste past bij jouw wijk.

Meer informatie

 

Op deze pagina

Verkennen

> Verdiepen

> Verbinden

Cookie-instellingen